Ô nhiễm không khí có gây ung thư phổi không? Giải đáp chi tiết và cách phòng ngừa

Ô nhiễm không khí đang trở thành một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng quan tâm nhất hiện nay. Không chỉ gây ảnh hưởng chức năng hô hấp, chất lượng không khí kém còn được chứng minh liên quan đến sự gia tăng các bệnh mạn tính, trong đó có ung thư phổi. Nhiều nghiên cứu trong những năm gần đây đã giúp làm rõ mối liên quan này, đồng thời cung cấp cơ sở quan trọng để xây dựng các biện pháp bảo vệ sức khỏe.

1. Mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và nguy cơ ung thư phổi

Hầu hết các trường hợp ung thư phổi có liên quan đến hút thuốc lá, nhưng ô nhiễm không khí cũng được xác định là một trong những yếu tố gây bệnh quan trọng. Năm 2013, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã xếp ô nhiễm không khí ngoài trời vào nhóm chất gây ung thư loại 1. Điều này có nghĩa là bằng chứng đã đủ rõ ràng để khẳng định ô nhiễm không khí có thể gây ung thư trên người.

Bụi mịn như PM2.5 và PM10 có kích thước cực nhỏ, dễ dàng đi sâu vào phổi, tích tụ trong thời gian dài và tạo ra phản ứng viêm kéo dài. Tại Mỹ, khoảng 1 đến 2% bệnh nhân ung thư phổi được cho là có liên quan đến ô nhiễm không khí. Tỷ lệ này có thể cao hơn tại các quốc gia đang phát triển, nơi chất lượng không khí thường xuyên ở mức thấp.

2. Ô nhiễm không khí gây ung thư phổi bằng cơ chế nào?

Khi hít phải các hạt bụi siêu nhỏ liên tục, phổi phải chịu tình trạng viêm mạn tính. Viêm kéo dài làm tổn thương tế bào, thay đổi cấu trúc DNA và có thể gây đột biến gen. Theo các công bố khoa học từ năm 2014, tiếp xúc lâu dài với môi trường ô nhiễm còn làm tăng khả năng phát triển các tế bào bất thường, từ đó hình thành ung thư.

Không chỉ gây ung thư phổi, ô nhiễm không khí còn liên quan đến:

• Ung thư bàng quang

• Hen phế quản

• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

• Viêm nhiễm đường hô hấp

• Các bệnh lý tim mạch

3. Các nguồn gây ô nhiễm làm tăng nguy cơ ung thư phổi

3.1. Ô nhiễm không khí ngoài trời

Nguồn ô nhiễm ngoài trời xuất phát từ:

• Khói từ cháy rừng

• Khí và hạt thải ra từ động cơ diesel

• Khí nitrat từ giao thông

• Sulfur dioxide từ nhà máy điện

• Ozon tầng mặt đất

• Carbon monoxide từ hoạt động đốt nhiên liệu

Những khu vực có mật độ phương tiện dày đặc hoặc gần khu công nghiệp thường có mức độ ô nhiễm cao hơn.

3.2. Ô nhiễm không khí trong nhà

Không gian trong nhà cũng có thể chứa nhiều chất độc hại nếu không được thông gió phù hợp. Các nguồn chủ yếu gồm:

• Bếp củi, bếp than, bếp dầu

• Khói thuốc lá

• Radon tự nhiên

• Vật liệu chứa amiăng

• Chì và khí CO từ thiết bị đốt

WHO cho biết tại các nước đang phát triển, phụ nữ và trẻ nhỏ là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nhất do thường xuyên tiếp xúc với khói bếp.

4. Nhóm đối tượng có nguy cơ cao

Những người sau đây có khả năng bị ảnh hưởng lớn hơn bởi ô nhiễm không khí:

• Người sống gần đường lớn, khu công nghiệp

• Người làm việc trong môi trường nhiều bụi khói

• Người tiếp xúc với amiăng trong công việc

• Người hút thuốc hoặc thường xuyên hít phải khói thuốc

• Người có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc ung thư phổi

• Bệnh nhân từng xạ trị vùng ngực
  
  

5. Ô nhiễm không khí có làm bệnh ung thư phổi nặng hơn không?

Các nghiên cứu quy mô lớn cho thấy chất lượng không khí kém có thể làm giảm tỷ lệ sống còn của bệnh nhân ung thư phổi. Một phân tích trên hơn 350.000 trường hợp ghi nhận rằng bệnh nhân sống trong khu vực ô nhiễm có tiên lượng kém hơn so với những người ở vùng có không khí trong lành.

6. Biện pháp giảm tiếp xúc với ô nhiễm không khí

Trong nhà

• Tránh hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động

• Không sử dụng bếp than, bếp củi trong không gian kín

• Kiểm tra nồng độ radon nếu sinh sống tại khu vực có nguy cơ

• Giữ thông gió tốt và vệ sinh thiết bị đốt thường xuyên

Ngoài trời

• Theo dõi chỉ số AQI và hạn chế ra ngoài khi chất lượng không khí kém

• Lựa chọn thời điểm ra đường khi giao thông không quá đông

• Sử dụng chế độ lấy gió trong xe khi di chuyển

• Không đốt rác, đốt cỏ

• Nếu có điều kiện, chọn nơi sống có môi trường trong lành hơn

Về mặt cộng đồng, các biện pháp như sử dụng năng lượng sạch, giảm phương tiện chạy bằng xăng dầu và cải thiện hệ thống giao thông công cộng có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm ô nhiễm lâu dài.

Ô nhiễm không khí là yếu tố nguy cơ đã được chứng minh là có liên quan đến ung thư phổi. Dù không thể kiểm soát toàn bộ môi trường xung quanh, mỗi người vẫn có thể giảm thiểu tác động bằng cách theo dõi chất lượng không khí, hạn chế tiếp xúc với bụi mịn và xây dựng thói quen sống lành mạnh. Điều này không chỉ giúp bảo vệ phổi mà còn góp phần cải thiện sức khỏe tổng thể.

THÔNG TIN LIÊN HỆ