Ung thư phổi di căn não: Những điều cần biết

1. Ung thư phổi di căn não là gì?

Ung thư phổi di căn não là biến chứng thường gặp và có tiên lượng nặng. Theo thống kê, khoảng 40–50% bệnh nhân ung thư phổi sẽ xuất hiện di căn não trong quá trình bệnh tiến triển. Đây là nguyên nhân gây nhiều triệu chứng thần kinh, làm suy giảm chất lượng sống và rút ngắn thời gian sống nếu không được chẩn đoán, điều trị kịp thời.

Di căn não là tình trạng tế bào ung thư từ phổi di chuyển và phát triển tại não. Khối u di căn não chiếm trên 50% tổng số các loại u não ở người lớn.

Trước đây, bệnh nhân ung thư phổi di căn não thường có tiên lượng xấu và tử vong nhanh. Tuy nhiên, nhờ sự phát triển của phẫu thuật, xạ trị, xạ phẫu, hóa trị và liệu pháp nhắm trúng đích, tiên lượng bệnh nhân đã được cải thiện, giúp kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống.

2. Biểu hiện lâm sàng của bệnh

Bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng khi đang điều trị ung thư phổi hoặc đôi khi, dấu hiệu đầu tiên lại đến từ thần kinh trung ương. Các biểu hiện thường gặp gồm:

2.1. Đau đầu

• Xuất hiện ở 40–50% bệnh nhân. 
• Đau đầu tăng khi ho, hắt hơi, gắng sức. 
• Kèm buồn nôn, nôn, hoặc thay đổi kiểu đau so với trước. 

2.2. Hội chứng tăng áp lực nội sọ

• Đau đầu dữ dội, buồn nôn, phù gai thị, rối loạn ý thức. 

2.3. Dấu hiệu thần kinh khu trú

• Liệt vận động, rối loạn cảm giác. 
• Liệt dây thần kinh sọ, thất ngôn. 

2.4. Thay đổi tính cách, hành vi

• Cáu gắt, hay quên, rối loạn cảm xúc. 
• Gặp ở 30–35% bệnh nhân. 

2.5. Động kinh và đột quỵ

• Động kinh khởi phát mới: 10–20% bệnh nhân. 
• Đột quỵ do chảy máu trong u di căn hoặc chèn ép mạch máu: 5–10% trường hợp. 

3. Chẩn đoán ung thư phổi di căn não

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ kết hợp thăm khám thần kinh, chẩn đoán hình ảnh và trong một số trường hợp là sinh thiết não.

3.1. Chụp cắt lớp vi tính (CT scan)

• Tổn thương thường nằm ở ranh giới chất xám và chất trắng. 
• Sau tiêm thuốc cản quang: hình ảnh ngấm thuốc dạng vòng, lốm đốm hoặc nốt kèm phù não xung quanh.
  

3.2. Chụp cộng hưởng từ (MRI)

• Nhạy hơn CT trong phát hiện di căn não. 
• Hình ảnh đặc trưng: tổn thương đa ổ, bờ rõ, tín hiệu thay đổi, phù não rộng hơn kích thước khối u. 
• MRI giúp phân biệt di căn với các bệnh lý thần kinh khác. 

Ngoài ra, bệnh nhân cần được xét nghiệm toàn thân để xác định ung thư nguyên phát và mức độ lan tràn.

4. Phương pháp điều trị ung thư phổi di căn não 

4.1. Nguyên tắc điều trị

• Kết hợp điều trị tại chỗ (tổn thương di căn não) và điều trị toàn thân (ung thư phổi nguyên phát). 
• Ưu tiên kiểm soát triệu chứng do chèn ép, phù não để bảo toàn tính mạng. 
• Cá thể hóa phác đồ tùy vào loại u, giai đoạn bệnh, chức năng thần kinh và thể trạng bệnh nhân.
  

4.2. Điều trị ngoại khoa

• Phẫu thuật cắt bỏ u di căn đơn độc có hiệu ứng khối. 
• Sinh thiết khối u khi cần xác định mô bệnh học hoặc đột biến gen.
  

4.3. Xạ trị khối u não

Có 2 phương pháp chính:

• Xạ trị toàn não: chỉ định cho bệnh nhân có nhiều ổ di căn (>3 ổ) hoặc không thể phẫu thuật. Liều thường dùng 30Gy/10 phân liều. 
• Xạ phẫu định vị (SRS): chỉ định khi có ≤3 ổ di căn, kích thước <5cm. Liều lượng phụ thuộc kích thước khối u (15–24Gy).
  

4.4. Điều trị nội khoa

• Corticoid: giảm phù não, hạ áp lực nội sọ. 
• Thuốc chống động kinh: chỉ dùng khi có cơn co giật. 
• Điều trị giảm đau, phục hồi chức năng.
  

4.5. Điều trị toàn thân

• Hóa trị. 
• Điều trị nhắm trúng đích và miễn dịch: mở ra nhiều cơ hội cải thiện thời gian sống. 
• Điều trị toàn thân kết hợp điều trị tại chỗ giúp kiểm soát đồng thời ung thư phổi và tổn thương di căn não.
  

5. Tiên lượng và phòng ngừa ung thư phổi di căn não 

• Bệnh nhân ung thư phổi cần khám định kỳ để phát hiện sớm di căn não. 
• Khi có triệu chứng đau đầu, buồn nôn, thay đổi tính cách hoặc co giật, cần đi khám ngay tại cơ sở y tế chuyên khoa. 
• Ung thư phổi di căn não là biến chứng thường gặp và nguy hiểm, chiếm khoảng 40–50% bệnh nhân ung thư phổi tiến triển. Việc nhận biết sớm dấu hiệu, chẩn đoán kịp thời và áp dụng các phương pháp điều trị hiện đại sẽ giúp cải thiện chất lượng sống và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

THÔNG TIN LIÊN HỆ