Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không?

Xét nghiệm máu là phương pháp cận lâm sàng thường gặp trong kiểm tra sức khỏe tổng quát. Kỹ thuật này giúp phát hiện sớm nhiều bệnh lý, theo dõi tiến triển bệnh và hỗ trợ đánh giá hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, nhiều người băn khoăn: xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không, và kết quả đáng tin cậy đến mức nào?

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không?

Xét nghiệm máu không thể đưa ra chẩn đoán xác định ung thư, nhưng có thể gợi ý nguy cơ hoặc phát hiện những bất thường liên quan đến một số loại ung thư.

Các xét nghiệm này thường cho thấy sự thay đổi của tế bào máu, các chỉ điểm khối u (tumor markers) hoặc protein đặc biệt mà tế bào ung thư tiết ra.

Ví dụ:

• Ung thư tuyến tiền liệt có thể làm tăng chỉ số PSA.

• Ung thư buồng trứng liên quan đến CA-125 hoặc HE4.

• Ung thư gan nguyên phát có thể khiến AFP tăng cao.

• Các bệnh lý huyết học ác tính như bạch cầu, đa u tủy… cũng được phát hiện thông qua công thức máu bất thường.

Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm máu chỉ có giá trị định hướng. Để khẳng định chẩn đoán, bác sĩ sẽ kết hợp thêm các phương pháp chuyên sâu khác.

Xét nghiệm máu có chẩn đoán chính xác ung thư không?

Câu trả lời là không. Để chẩn đoán xác định ung thư, cần làm rõ nhiều yếu tố: vị trí khối u, loại tế bào ung thư, giai đoạn tiến triển, đặc tính sinh học… Vì vậy, bác sĩ thường phối hợp xét nghiệm máu cùng:

• Chẩn đoán hình ảnh (MRI, CT, PET-CT…).

• Sinh thiết mô khối u.

• Giải phẫu bệnh, hóa mô miễn dịch.

Xét nghiệm máu giúp phát hiện được những bệnh ung thư nào?

Một số trường hợp, xét nghiệm máu mang lại giá trị gợi ý quan trọng:

• Bệnh bạch cầu, đa u tủy, u lympho.

• Ung thư tuyến tiền liệt thông qua PSA.

• Ung thư buồng trứng (CA-125, HE4).

• Ung thư gan nguyên phát (AFP phối hợp với chẩn đoán hình ảnh).

Tuy nhiên, các chỉ dấu sinh học này không hoàn toàn đặc hiệu. Ví dụ, PSA có thể tăng khi tuyến tiền liệt phì đại lành tính, AFP tăng trong viêm gan hoặc xơ gan. Vì vậy, cần được bác sĩ giải thích trong bối cảnh lâm sàng cụ thể.

Các loại xét nghiệm máu liên quan đến phát hiện ung thư

Một số nhóm xét nghiệm thường dùng trong lâm sàng:

1. Tổng phân tích tế bào máu
   Đánh giá số lượng, hình thái tế bào máu. Có thể phát hiện bất thường liên quan đến bạch cầu, u lympho, đa u tủy… nhưng không phát hiện được khối u đặc.

2. Xét nghiệm dấu ấn ung thư
   • CA-125: liên quan đến buồng trứng, tụy.

   • CEA: có thể tăng trong ung thư đại trực tràng, dạ dày, phổi, vú.

   • PSA: gợi ý ung thư tuyến tiền liệt.

   • AFP, β-hCG, LDH: giá trị trong ung thư tinh hoàn, một số u tế bào mầm, bệnh lý u lympho.

   • SCC: chỉ dấu của ung thư biểu mô tế bào vảy.

   • Thyroglobulin: theo dõi ung thư tuyến giáp sau điều trị.

3. Xét nghiệm protein máu
   Đo thành phần protein, phát hiện paraprotein trong bệnh lý ác tính huyết học như đa u tủy, Macroglobulinemia Waldenström.

4. Sinh thiết lỏng (xét nghiệm ctDNA, tế bào khối u lưu hành)
   Phát hiện DNA hoặc tế bào ung thư trong máu, hỗ trợ theo dõi bệnh tồn dư tối thiểu (MRD), tiên lượng tái phát, định hướng điều trị nhắm trúng đích.

5. Xét nghiệm phát hiện virus, nhiễm trùng liên quan đến ung thư
   • Virus viêm gan B, C: tăng nguy cơ ung thư gan.

   • HPV: liên quan ung thư cổ tử cung.
     
     

Những phương pháp cần thiết để xác định ung thư

Nếu xét nghiệm máu gợi ý bất thường, bác sĩ sẽ chỉ định:

• Sinh thiết: tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định ung thư.

• Chẩn đoán hình ảnh: CT, MRI, PET-CT, siêu âm, X-quang.

• Nội soi: áp dụng cho dạ dày, đại trực tràng, phế quản… kèm sinh thiết nếu cần.

Khi nào nên tầm soát ung thư bằng xét nghiệm máu?

• Nam giới trên 50 tuổi nên kiểm tra PSA định kỳ.

• Phụ nữ từ 40 tuổi trở lên nên tầm soát ung thư vú.

• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư hoặc bệnh lý làm tăng nguy cơ ung thư nên đi kiểm tra sớm hơn.

Tóm lại, xét nghiệm máu không thể chẩn đoán chính xác ung thư, nhưng đóng vai trò quan trọng trong phát hiện bất thường sớm, sàng lọc nguy cơ và hỗ trợ theo dõi điều trị. Để được kết luận chính xác, người bệnh cần thực hiện thêm các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ.

THÔNG TIN LIÊN HỆ